نقد فنی پروژه پیاده‌راه امام(ره) در گفتگو با مدیرکل میراث فرهنگی استان
مدیرکل میراث فرهنگی استان سمنان می‌گوید اگر اشکالات وارد بر پروژه پیاده‌راه امام برطرف شود، چشم‌انداز روشنی در انتظار خیابان امام خواهد بود.
به گزارش خبرنگار بی‌رسانه، پروژه پیاده‌محور کردن خیابان امام(ره) سمنان، در کنار محاسن پرشماری که دارد، اشکالاتی نیز دارد که اگر برطرف شود، به روشن‌تر شدن چشم‌انداز این خیابان به عنوان تفرجگاه، کمک می‌کند. امروز فرصتی دست تا در گفتگویی تفصیلی با حمیدرضا دوستمحمدی، مدیرکل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان، برخی از اشکالات فنی وارد بر این پروژه را مرور کنیم.
آن‌چه در ادامه می‌خوانید، مشروح گفته‌های مدیرکل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری است:
«من پیشنهاد پیاده‌محور شدن خیابان امام(ره) را در آبان‌ماه 96 طی نامه‌ای به صورت مکتوب به آقای دکتر دانایی، فرماندار وقت، ارائه کردم و سخنم این بود که تلفیق بین افراد پیاده و سواره در این خیابان، معضلاتی را ایجاد می‌کند. با توجه به جوابگو نبودن مسیر پیاده‌رو برای حجم عبور و مرورها، افراد به مسیر سواره‌رو هجوم می‌بردند و این می‌توانست خطرآفرین باشد.
بنابراین نیاز بود که مسیر سواره‌رو خیابان امام(ره) کنترل شود. مردم‌واری یکی از اصول معماری تاریخی ما بوده است اما تازه امروز معماری مدرن در حال حرکت بدین‌سو است. در چنین شرایطی ما در حال عدول از اصل مردم‌واری در معماری شهری هستیم و همواره کوشیده‌ایم، مشکل ماشین‌ها را حل کنیم و نه مشکل انسان‌ها را. با همه این تفاسیر، بدون وجود یک‌سری مولفه پشتیبان، پیاده‌محور شدنِ صرف خیابان امام، عاقلانه و منطقی نیست.
باید در فرایندی معقول، هندسه پیاده‌روها در این خیابان را با ترافیک انسان‌ها متناسب‌سازی می‌شد. پیشنهاد نخست من این بود که یک لاین پیاده‌روی مناسب در این خیابان ایجاد شود و با توجه به تجمع عابران پیاده در این مسیر، به تدریج خود کسبه در لاین دیگر درخواست خواهند کرد که پیاده‌روسازی ادامه پیدا کند اما به هر حال طرحی آماده شد و بر مبنای آن شهرداری کار را آغاز کرد.
متأسفانه در کشور ما گاه پروژه‌ها سیاسی می‌شوند و گاه رویکردها و توجیهات اقتصادی در آن لحاظ نمی‌شود و همین پروژه‌ها را با چالش مواجه می‌کند. ما پیش‌تر اشکالاتی را به صورت مکتوب به شورای شهر ارسال کرده‌ایم؛ می‌توان در برخی از مسائل پیاده‌راه امام، بازنگری کرد. در کشورهای در حال توسعه، در قبال پروژه‌ها می‌توان حرکت برف‌پاک‌کنی را دنبال کرد؛ بدین‌معنا که اقدامی انجام می‌شود و در حرکت‌های بعدی، نواقص آن برطرف می‌شود.
با وجود اشکالات مترتب بر این پروژه، هدف غایی پروژه پیاده‌محور شدن خیابان امام، هدف مطلوبی است؛ مثل کودکی که در روزهای نخست سوادآموزی، ممکن است تپق هم بزند اما بعدها می‌تواند وارد مجامع دانشگاهی شود. پیاده‌راه امام هم آینده خوبی خواهد داشت مشروط بر این که برخی اشکالات در آن اصلاح شود. نخست آن که ما به متریالی برای کف خیابان نیاز داریم که ماندگاری بالایی داشته باشد.
متریال بکاررفته در کف پیاده‌راه، جوابگو نیست
متریال کنونی بکاررفته در کف خیابان، جوابگوی نیازها نیست. در آینده و در مرحله بازنگری، می‌توان از آجرهایی با استاندارد خاص استفاده کرد که به اندازه سنگ، مقاومت داشته باشد. من البته درباره سنگ‌های بکاررفته در کف خیابان، نظری مطلقا منفی ندارم اما به هر حال این متریال، معایب خود را دارد. نقد سازمان میراث فرهنگی این بود که این پروژه به سمت نمایشی شدن، سوق پیدا نکند.
جوانب انسانی و فیزیکی کار باید به درستی سنجیده می‌شد. حتی اگر متخصص نباشیم، وقتی در این خیابان حرکت می‌کنیم، تناسب جای صندلی‌ها، سطل زباله‌ها و تجهیزات نوری منطقی و فنی نیست. مدیریت واحد توانمندی بر این پروژه حاکم نبوده است. فاصله تجهیزات نوری و محل‌های فضای سبز، از هندسه‌ای منطقی پیروی نمی‌کند و اشل‌های انسانی در آن رعایت نشده است.
جوی‌های آب در خیابان امام، فاقد عمق کافی است
من نمی‌دانم در این پروژه به موضوع هدایت آب‌های سطحی، فکر شده یا خیر؟ اگر جوی‌ها پوشیده شود، آیا دسترسی به آن بدون آسیب رساندن به کفپوش‌ها، سهل خواهد بود؟ جوی‌های آب از نظر من، فاقد عمق کافی است و دست‌کم باید بلوک‌های یک‌متری برای این منظور استفاده می‌شد. پایه‌چراغ‌های استفاده‌شده، هیچ تناسبی با این خیابان ندارد. یکی از چیزهایی که برای ما اهمیت دارد، منظر شهری است و این پایه‌چراغ‌ها با این حجم، منظر شهری را مخدوش می‌کنند.
در آینده طی حرکت برف‌پاک‌کنی باید این موضوع اصلاح شود. در برخی از نقاط خیابان، با وجود جوی‌های رهاشده، افراد کم‌توان یا نابینا، ابدا فضای دسترسی مطلوبی ندارند. افراد کم‌توان و معلول باید بتوانند به راحتی از این خیابان، عبور کنند. موضوع دیگر آن که ما صرفا نمی‌خواهیم خیابانی داشته باشیم که کف‌سازی آن مطلوب باشد. اگر نیازهای ساکنان(کسبه) و عابران، توامان دیده نشود، این پروژه محکوم به شکست است.
ما نمی‌خواهیم صرفا یک فیزیک ایجاد کنیم؛ ما این فیزیک را برای انسان‌ها می‌خواهیم و این انسان‌ها نیازهایی دارند. اکنون، مشکل این است که فیزیک خیابان، بر مبنای نیاز طرفین ساخته نشده است. نکته بعدی این است که آیا در این خیابان، دورنمایی مبنی بر تبدیل آن به یک فضای تفرجگاهی لحاظ شده؟ پاسخ منفی است. بسترهای تفرجگاهی در این خیابان دیده نشده است.
یکی از عوامل ترغیب مردم به حضور در این خیابان، همین بسترهای تفرجگاهی است. در گفتگویی که با مسئولان اداره‌کل ورزش و جوانان داشتیم، تأکید کردیم که می‌توان در این خیابان، مسیر دوچرخه‌سواری و پیاده‌روی ایجاد کرد. این خیابان می‌تواند محل نمایش ورزش‌های خیابانی باشد. اداره‌کل ارشاد نیز می‌تواند اهداف خود را در موضوع پایتخت کتاب در این خیابان دنبال کند.
برگزاری شب شعر در این خیابان هم از دیگر اقداماتی است که می‌توان انجام داد. مجموعه این اقدامات می‌تواند مردم را به حضور در خیابان امام ترغیب کند. کانون پرورش فکری با همین نگاه می‌تواند، برای کودکان در این خیابان، برنامه‌های جذاب اجرا کند. هرچند کالبد خیابان، بسیار مهم است اما اگر روح این خیابان، متناسب با آن‌چه که باید باشد، ایجاد شود، نقص‌های کالبدی آن به حاشیه می‌رود.
من همواره بر اهمیت فضای سبز، رنگ و نور در این خیابان تأکید کرده‌ام. این مسائل در شادابی و نشاط این خیابان، تأثیرگذار است. من پیشنهاد کرده بودم، در برخی از باغچه‌های این خیابان، درخت نارنج کاشته شود تا در فصل شکوفه دادن، این خیابان حتی عطر بخصوصی داشته باشد. شهروندان باید تفاوتی میان این معبر از نظر رنگ و عطر و احساس با سایر معابر شهر ببینند.
اگر این رویکرد به طور موفقیت‌آمیزی اجرا شود، به تدریج در سایر نقاط شهر هم توسعه پیدا خواهد کرد. فضاهای تکمیلی مثل میدان تیرانداز و جلوخان مسجد امام(ره) می‌تواند در این طرح، به نحو مطلوبی مورد استفاده قرار بگیرد و به از نظر زیبایی‌شناسی به ساختارهای فضایی خیابان امام کمک کند. با توجه به این نکات، به واسطه حضور بیش‌تر مردم، اقتصاد در این خیابان نیز بارور می‌شود.
من بار دیگر تأکید می‌کنم که نمی‌توان ساکنین این خیابان را نادیده گرفت. من به دوستانی که منتقد باز شدن خیابان امام برای ورود و خروج خودروها بودند، اعلام کردم که من هم مخالفم اما نه به طور کامل. باید تعریفی از ورود و خروج خودروها در این خیابان وجود داشته باشد. مثلا نباید اجازه داد که خودروهایی مثل کامیون در این خیابان تردد کنند. تردد خودروها باید محدود و ساعات ورود و خروج آن‌ها مشخص باشد.
اگر این اتفاق نیفتد، همان وضعیت آشفته پیشین بروز خواهد کرد. باید بپذیریم که فرهنگ مردم سمنان، چنین است که بدون خودرو به خرید نمی‌روند و خودرو را هم باید در نزدیک‌ترین نقطه نسبت به محل خرید پارک کنند! با وجود چنین فرهنگی، طبیعی است که برخی از کسبه، جمعی از مشتریان خود را از دست بدهندو به طور طبیعی منتقد اجرای این طرح خواهند بود.
باراندازِ موردنیازی که وجود ندارد
اگر به روح خیابان امام بپردازیم، می‌توانیم بر این فرهنگ غالب شویم. اگر اقتصاد خیابان امام، زمین‌گیر شود، این پیاده‌راه به چه دردمان خواهد خورد؟ کسبه برای حمل و نقل اجناسشان تا مغازه، نیاز به بارانداز دارند که وجود ندارد. از طرفی، طول خیابان امام زیاد است و نمی‌توان به شهروندان گفت برای خرید باید تمام طول خیابان را پیاده بروید. به عقیده من محور کهن‌دژ یا صبوران باید همواره سواره‌رو باشد تا مردم بتوانند تا کمره خیابان امام با خودرو بیایند.
اگر کسی از محور کهن‌دژ وارد خیابان امام شود، نسبت به هر دو سمت خیابان امام، فاصله متعادلی دارد. مشکل دیگر این است که فضاهای پارکینگی پیرامون خیابان امام، سامان ندارند. اگر متفکرانه به نیازهای درون خیابان امام، پاسخ بدهیم و اصل موضوع، یعنی روح و خدمات این خیابان مطلوب باشد، مشکلات کالبدی خیابان به تدریج اصلاح خواهد شد.
پلیس راهور باید کنترل بیش‌تری بر اجرای محدودیت‌های وضع‌شده برای تردد در خیابان امام داشته باشد. در فضاهای گردشگری در دنیا البته حضور نیروهایی که امنیت و انتظام شهری را برقرار می‌کنند، محسوس نیست اما به هر حال کنترل‌ها در این خصوص باید به شیوه‌های مناسب، تقویت شود. بار دیگر تأکید می‌کنم، صرف پیاده‌محور کردن یک مسیر، اقدام مطلوبی نیست.
وقتی مسیری پیاده‌محور می‌شود، نظافت آن اهمیت دوچندان می‌یابد. این دست مسائل، مغفول مانده است. با همه این تفاسیر، پیاده‌راه کردن خیابان امام و اقدامات مشابه در دیگر شهرها، یک فرصت بزرگ است. من در حال طراحی فمتوری هستم تا در قالب آن، با حضور شهرداران موفق در این زمینه، مثل شهردار بندر لافت، انتقال تجربه صورت بگیرد.
بنابرایت در یک جمع‌بندی باید گفت انسان، در فضاهای شهری، اصل است. کف‌سازی کار، علاوه بر این که باید متناسب با اقلیم باشد، لازم است به منظور گردش اقتصادی درون‌شهری، از مصالح بومی برای آن استفاده شود. من دوستان شهرداری هم گفته‌ام که در خیابان امام، داشته‌ها و جاذبه‌های فرهنگی سمنان را معرفی کنید. مولاژ سکه دارالمرحمه را در خیابان بگذارید، از زبان سمنانی برای نامگذاری واحدهای تجاری خیابان استفاده کنید و…
وقتی پروژه‌ها سیاسی می‌شوند…
این مسائل هنوز مورد غفلت است. من از فرماندار محترم خواستم که هرچه زودتر، در سازمان‌های همکار در خیابان امام، هم‌افزایی ایجاد کند. اگر همه پای کار باشند، خیابان امام، می‌تواند تا 5 سال آینده به یک خیابان دوست‌داشتنی تبدیل شود. در پایان بار دیگر می‌گویم وقتی پروژه‌ها سیاسی می‌شوند، از حیز انتفاع خارج می‌شوند. باید از منیت‌ها دست برداریم.
این که پروژه به نام چه کسی تمام می‌شود، مهم نیست؛ استفاده مردم از پروژه‌ها مهم است. همه نهادها باید منیت‌ها را کنار بگذارند و دور هم بنشینند و تصمیمات سازنده اتخاذ کنند.»
انتهای پیام/ح
