تمامی ساختمان‌های احداث‌شده در حریم کاروانسرا طبق قانون باید قلع‌وقمع و تخریب شود
سخنان مهم مدیرکل اسبق میراث فرهنگی استان در گفتگو با بی‌رسانه
به گزارش بی‌رسانه، به تازگی امیر خلیلی‌خواه، مدیرکل اقتصادی و دارایی استان سمنان در سخنان مهمی درباره کاروانسرای شاه‌عباسی، در خصوص ایرادات قانونی تصرف کاروانسرا، ساخت‌وساز در پیرامون آن و اخذ سند برای یک بنای ثبت‌شده در فهرست آثار ملی نکاتی را مورد اشاره قرار داده است. از آن‌جا که بخش مهمی از مکاتبات مربوط به آزادسازی کاروانسرا به دوره حضور حسین خواجه‌بیدختی، مدیرکل اسبق میراث فرهنگی مربوط می‌شود، بی‌رسانه به سراغ این کارشناس رفته و دیدگاه او را در خصوص کاروانسرا جویا شده است.
شما را به مطالعه این گفتگو دعوت می‌کنیم:
بی‌رسانه: جناب خواجه‌بیدختی! بخشی از مکاتبات مهم و ارزشمند مربوط به مطالبه قانونی برای آزادسازی کاروانسرا مربوط به دوران مسئولیت شما در استان سمنان است. این مکاتبات چگونه آغاز شد؟
به خاطر دارم آقای خباز که به عنوان استاندار به سمنان آمدند، من ضرورت آزادسازی کاروانسرا را به عنوان یکی از مطالبات بحق مردم سمنان به ایشان منتقل کردم و گفتم اگر هیچ اقدامی برای سمنان انجام ندهید و صرفا همین گره را باز کنید، این مردم تا عمر دارند، قدردان و دعاگوی شما خواهند بود و از شما به نیکی یاد خواهند کرد. و به ایشان گفتم که این کاروانسرا می‌تواند از بدترین منظر به بهترین منظر تبدیل وضعیت دهد.
بدین‌ترتیب ذهن ایشان نسبت به این موضوع حساس شد. من کاروانسرای سعدالسلطنه قزوین را هم برای ایشان مثال زدم که به یک مرکز فرهنگی تبدیل شده است. آقای خباز به من گفت که در این خصوص با استانداری مکاتبه کن و من آن را پیگیری خواهم کرد. رایزنی‌هایی نیز با آقای خلیلی‌خواه داشتم. پیش‌تر اداره‌کل میراث فرهنگی استان در کاروانسرا مستقر بوده است.
متأسفانه چون فکر می‌کردند که کاروانسراها یک فضای پرتِ به‌دردنخور است، در برخی از نقاط کشور از این بناها به عنوان محل نگهداری زندانیان یا اسرا استفاده شد! به دلیل ارتباط ثبت و قوه قضائیه و اداره‌کل زندان‌ها برای این کاروانسرا سند اخذ کرده‌اند؛ این سند کاملا غیرقانونی است. ما مکاتبه‌ای کردیم و قرار بود که تغییر بهره‌برداری در کاروانسرا اتفاق بیفتد.
من حتی در کارگروهی به رئیس سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی استان گفتم که از سرجمع اعتبارات دستگاه‌ها بزنید و به سازمان زندان‌ها بدهید تا زندان‌شان را تکمیل و هرچه زودتر کاروانسرا را تخلیه کنند و دیگر زندان در این بنای تاریخی مستقر نباشد. یادم هست در آن زمان چند میلیارد برای تکمیل زندان کم داشتند و رقمی برای تکمیل زندان جدید شارژ شد.
به همین خاطر، من این گفته را به حق نمی‌دانم که دستگاهی بگوید کاروانسرا ملک ماست و شما معوض بدهید تا کاروانسرا را تخلیه کنیم، این سخن بسیار غیرکارشناسی است. تمامی ساختمان‌هایی که سازمان زندان‌ها در حریم و عرصه کاروانسرا ساخته باید تخریب و قلع و قمع شوند. عرصه و حریم کاروانسرا باید آزاد شود. در شبکه‌های اجتماعی خواندم که گفته‌اند می‌خواهیم این ساختمان‌ها را بفروشیم، این اقدام خلاف ضوابط میراث فرهنگی بوده است.
شما حق نداشتید بنایی بسازید که حالا بخواهید آن را بفروشید. من فکر می‌کنم مطالبه برای آزادسازی کاروانسرا نشانه فرهیختگی یک مردم است. مردم حق دارند که نخواهند یک بنای سیصدچهارصد ساله، منظر زشت زندان را به خود بگیرد و صبح به صبح آن‌ها را افسرده‌تر کند.
بی‌رسانه: اشاره کردید که سند اخذشده، غیرقانونی است. مدیرکل اقتصادی و دارایی استان هم اشاره کردند که سند کاروانسرا باید اصلاح شود. در این خصوص توضیح بیش‌تری ارائه می‌کنید؟
شما اساسا نمی‌توانید برای یک بنای تاریخی که سبقه آن مشخص است سند بگیرید. من جز در استان سمنان، کم‌تر دیده‌ام که چنین اسنادی اخذ شود. کاروانسرای دوره ساسانیِ آهوان را هم ستاد اجرایی فرمان امام تملک کرده است؛ این اصلا معنا ندارد. این بنا متعلق به سلاطین معاصر نبوده یا ملک پدری کسی نبوده که کسی بخواهد آن را مصادره کند.
در فرایند اخذ سند، قطعا دخل و تصرف یا اعمال نفوذی صورت گرفته است. نمی‌توان با انفال و اموال عمومی این‌گونه برخورد کرد. دستگاه نگهدارنده این بناها، میراث فرهنگی است به این دلیل که ضوابط حفظ و نگهداری اثر را میراث فرهنگی است که تدوین می‌کند. بهره‌بردار ضوابط دستگاه متولی، یعنی میراث فرهنگی را باید رعایت کند؛ یعنی در آن دخل و تصرف غیرقانونی نکند.
نیز مشخص شدن کاربری بنا باید با نظر کارشناسان میراث فرهنگی صورت بگیرد. وقتی این مسائل را درنظر داشته باشیم، مشخص می‌شود که در فرایند صدور سندهایی از این دست قطعا ضوابط رعایت نشده است. آقای خلیلی‌خواه به درستی موضوع را روشن کردند چراکه سبقه میراثی این اثر را می‌شناسند. ادله ایشان در خصوص نادرست بودن تملک کاروانسرا توسط اداره‌کل زندان‌ها کاملا صحیح است.
بی‌رسانه: یکی از مواد قانونی که مسئولان سازمان زندان‌ها برای فروش کاروانسرا به آن استناد می‌کنند، ماده 113 قانون برنامه ششم توسعه است. آقای خلیلی‌خواه معتقدند این ملک اساسا زندان نیست که در شمول این قانون قرار بگیرد؛ شما در این ارتباط چگونه فکر می‌کنید؟
دقیقا درست گفته‌اند. اگر می‌خواهند چیزی را بفروشند، زندان وکیل‌آباد مشهد را بفروشند. بهترین زمین‌های مشهد در وکیل‌آباد به عنوان زندان مورد بهره‌برداری قرار گرفته است. این نوع بناها را می‌توان فروخت اما وقتی شما در یک دوره خاص، یک کاروانسرای تاریخی را شاید به صورت عدوانی تصرف کرده‌اید و برای خود سند گرفته‌اید، این فرایند مشکل دارد و کسی این را نمی‌پسندد.
باید قدری مترقی‌تر اندیشید. وقتی می‌شود فضای فرهنگی مناسبی در اختیار شهروندان قرار داد، چرا دریغ کنیم؟ حتی اگر اداره‌کل زندان‌ها کم‌وکسری دارد، نمی‌تواند کاروانسرا را گروگان بگیرد و بگوید اگر نیازم تأمین شود آن‌گاه کاروانسرا را آزاد می‌کنم. من به خاطر دارم در سال‌هایی که در استان سمنان مسئولیت داشتم، سازمان مدیریت برای تکمیل زندان جدید، توجه ویژه‌ای داشت.
اگر بنا به بازخواست باشد باید گفت شما در حوزه دیگری سهمتان را گرفته‌اید. آقای خلیلی‌خواه به درستی به نکاتی در این ارتباط اشاره کرده‌اند. این که حل معادله کاروانسرای شاه‌عباسی سمنان را که مطالبه بحق مردم است به کسب درآمد گره بزنیم، درست نیست.
بی‌رسانه: سال گذشته زندان جدید سمنان تکمیل شد و اکنون نیازی در این حوزه وجود ندارد. ظاهرا پس از این که دوستان متوجه شدند که به ماده 113 قانون برنامه ششم توسعه نمی‌توان برای فروش کاروانسرا استناد کرد، موضوع تهاتر را پیش کشیدند و می‌خواهند معادل ارزش بنا با شهرداری توافق کنند! ظاهرا ارزش بنا را هم 24 میلیارد تخمین زده‌اند و بر همین مبنا می‌خواهند از شهرداری ملک بگیرند!
آقای خلیلی‌خواه به صراحت اعلام کردند که در معاملات دولتی چیزی به اسم تهاتر نداریم. دیدگاه شما در این ارتباط چیست؟
بله؛ در معاملات دولتی چیزی به اسم تهاتر نداریم. سخن من درباره احساس مالکیت بر کاروانسراها و بناهای تاریخی این است که مالکیت‌های این‌چنینی توهمی است که بخشی از آن را آقای خلیلی‌خواه شفاف کرده‌اند. ایشان به عنوان مسئول نهادی که اصطلاحا متولی همه اموال دستگاه‌های دولتی است و اسناد همه املاک دولتی را نگهداری و کنترل می‌کند، نکات درستی را مورد اشاره قرار داده‌اند.
بی‌رسانه: اداره‌کل زندان‌ها به عنوان بهره‌بردار کاروانسرا سابقه مثبتی در نگهداری از این اثر ندارد. متأسفانه تخریب‌های گسترده‌ای در این اثر تاریخی صورت گرفته است. با این وجود که بهره‌بردار بنا هیچ نسبتی با کاروانسرا ندارد و در ضمن آن را تخریب کرده است، اساسا همچنان می‌تواند بهره‌بردار بنا باقی بماند؟
بهره‌برداری باید متناسب با بنا باشد. مطابق ضوابط، اگر یک حمام تاریخی مجددا به صورت حمام مورد بهره‌برداری قرار بگیرد، اولی‌تر است تا این که این بنا مثلا به قهوه‌خانه تبدیل شود. میراث در مواقعی با ملاحظات اقتصادی اجازه می‌دهد که بهره‌برداری از بنا صورت‌های اقتصادی‌تری داشته باشد. کاروانسرای میان‌دشت که مجموعه‌ای از کاروانسراهاست به بخش خصوصی واگذار شده و از آن به عنوان یک مرکز پذیرایی بین راهی استفاده می‌شود.
این دخل و تصرف در کاربری، با نظر کارشناس میراث و با طرح مرمتی مورد تأیید امکان‌پذیر است. بنابراین بهره‌بردار حق ندارد هرطور که خواست با ملک رفتار کند. حتی اگر نیاز به ایجاد سرویس بهداشتی باشد، این اقدام باید به گونه‌ای برگشت‌پذیر صورت بگیرد. ظرفیت‌های کاروانسرای سمنان کم نیست. این بنا می‌تواند به عنوان یک مرکز اقامتی در قلب شهر مورد بهره‌برداری قرار بگیرد و جلوه شهر را تغییر خواهد داد.
انتهای پیام/ح
