آخرین داده‌ها از فروسیلیس، ریزگردها و معدن بوکسیت
بخش نخست گفتگوی بی‌رسانه با مدیرکل محیط‌زیست استان سمنان
به گزارش بی‌رسانه، ماجرای آلودگی هوا در سمنان هرازچندگاهی مورد توجه مردم قرار می‌گیرد و مردم مطالبات خود را در این خصوص با تمرکز بر برخی از صنایع، مطرح می‌کنند. اخیرا نیز مباحثی در این خصوص در سیما و فضای مجازی مطرح شده است. در گفتگو با امیر عبدوس، مدیرکل حفاظت از محیط‌زیست استان سمنان به این موضوع و نیز مسأله مهم فعالیت معدن بوکسیت در محدوده شاهوار پرداخته‌ایم.
بی‌مقدمه شما را به مطالعه این مطلب دعوت می‌کنیم.
بی‌رسانه: جناب عبدوس! شما در سال گذشته به جانمایی بد فروسیلیس اشاره کردید و پرسشی که برای برخی از مردم ایجاد شد این بود که چرا مردم باید تاوان این جانمایی بد را بدهند؟ آخرین داده‌ها از پایش وضعیت فروسیلیس حاوی چه داده‌هایی است؟
ما اجازه نمی‌دهیم که مردم تاوان بدهند. ما به لحاظ مسئولیت دستگاهی، وظیفه خود می‌دانیم که همه واحدهای صنعتی را به نحوی پایش کنیم که مردم تاوان جانمایی غلط آن‌ها را ندهند. در خصوص بوی نامطبوع دو کشتارگاه قدیمی که در نزدیکی وادی‌السلام سمنان واقع شده‌اند و با توسعه شهر، در حریم شهر قرار گرفته‌اند، بلافاصله اقدام قضایی کردیم و با جدیت موضوع را حل کردیم.
وضعیت فروسیلیس هم به صورت آنلاین پایش می‌شود. نمی‌توانیم بگوییم که فروسیلیس در تمام سال و در تمام ساعت‌ها دارای عملکرد استاندارد است اما میزان آلودگی انتشاریافته از فروسیلیس تأثیری بر سلامت مردم شهر سمنان ندارد. قطعی برق، پر شدن کیسه‌های بگ‌فیلتر یا برخی سوءمدیریت‌ها می‌تواند به طور مقطعی، سیستم‌های کنترل آلودگی این واحد را دچار نقصان عملکرد کند؛ درباره فروسیلیس هم این اتفاق در مقاطع مختلف رخ داده است.
اما مدیران این واحد، در جهت اصلاح سیستم اقدام کرده‌اند و در مدت کوتاهی سیستم را اصلاح کرده‌اند. در تابستان گذشته به دلیل قطعی مکرر برق، خسارات فراوانی به تأسیسات کنترل آلودگی هوای بسیاری از واحدهای صنعتی وارد شد اما نسبت به جبران آن‌چه واقع شده بود، اقدام کردند و اکنون شرایط نسبتا مطلوبی دارند.
بی‌رسانه: شما در گفتگوی سال گذشته جمله‌ای را بکار بردید که مورد مناقشه واقع شد. جمله، این بود که ذرات خارج‌شده از دودکش‌های فروسیلیس برای انسان مضر است اما به مناطق مسکونی سمنان نمی‌رسد. دکتر شمسخانی، مدیر موسسه زیست‌محیطی آرمان روشن این گزاره را علمی نداستند چرا که معتقد بودند آزمایشی در این خصوص صورت نگرفته و دستگاه‌های مربوطه اساسا برای پایش وضعیت به سمنان نیامده تا بتوان چنین گزاره‌ای را علمی دانست. در این ارتباط چه پاسخی دارید؟
تخصص ایشان چیست؟ اگر ما موضوعی را مطرح می‌کنیم، بر اساس نرم‌افزارهایی است که در این زمینه وجود دارد؛ از جمله نرم‌افزار Aermod و نرم‌افزارهایی جدیدتر از آن که می‌توانند مدل و الگوی انتشار را بر اساس قطر و میزان و حجم ذرات را ترسیم کند. قرار نیست دستگاه‌هایی را به این‌جا بیاوریم و اندازه‌گیری کنیم. عزیزانی که در این زمینه تخصص ندارند و از اطلاعات کافی برخوردار نیستند، ممکن است ادعاهایی را در خصوص علمی نبودن گزاره‌ها مطرح کنند اما می‌توانید اطمینان داشته باشید که سخن ما بر مبنای پشتوانه‌ای علمی است.
بی‌رسانه: آقای دکتر شمسخانی اخیرا در برنامه پرسمان نیز به موضوع ریزگردها در سمنان پرداختند و اشاره کردند که مطالعات دقیقی در این خصوص به انجام نرسیده است.
باز هم تأکید می‌کنم که اجازه دهید هرکس در زمینه تخصصی خود سخن بگوید. اگر فردی ادعایی را مطرح می‌کند، این ادعا یا باید در حوزه مسئولیت فرد باشد و یا در حوزه تخصص او. ما نمی‌توانیم بر ادعایی که نه در حوزه تخصص فرد است و نه در حوزه مسئولیت وی، صحه بگذاریم یا درباره آن بحث کنیم. اگر حضرتعالی پرسشی درباره ریزگردها دارید ما با داده‌های ایستگاه‌های سنجش آلودگی هوا پاسخ شما را خواهیم داد، اما اگر سوال درباره ادعای یک فرد غیرمتخصص و غیرمسئول است، عذرخواهم، ما پاسخی نداریم.
بی‌رسانه: اجازه دهید این پرسش را خودم مطرح کنم. دیدگاه شما درباره این که ریزگردها در منطقه سیلیس‌خیز! سمنان با قطره‌های باران مخلوط شود، طی فرایندهایی به ترکیبات گیاهان وارد شود و با مصرف آن‌ها به بدن انسان آسیب‌هایی وارد شود، چیست؟
ما پاسخ این سوال را بر مبنای داده‌های ایستگاه سنجش آلودگی هوا می‌دهیم. ذراتی که ممکن است در هوای شهر وجود داشته باشند به طور کلی به دو بخش تقسیم می‌شوند، ذرات کم‌تر از 2.5 میکرون و ذرات کم‌تر از 10 میکرون. خوشبختانه هردوی این قسم ذرات را در دو ایستگاه در سمنان پایش می‌کنیم. در هیچ‌یک از روزهای سال، میزان این ذرات بالاتر از حد استاندارد نبوده است.
البته در خلال سال‌های 96 و 97 در فصل بهار، حدود 3 الی 5 روز آن هم با منشأ ریزگردهایی که از کویر می‌آیند، در سمنان ریزگرد داشتیم. پس از بارندگی‌های اواخر 97 تا پایان 98، دیگر اساسا با هجوم ریزگردها در شهر سمنان و دیگر شهرهای استان شاهد نبودیم. ممکن است به مدت یکی‌دوساعت شاهد هجوم ریزگردها بوده باشیم اما از آن‌جا که ایستگاه‌ها شاخص را بر مبنای 24 ساعت محاسبه می‌کنند، هیچ روزی، شاخص ما بالاتر از حد شاخص هوای سالم نبوده و همواره در محدوده پاک و هوای سالم بوده است.
شاخص آلودگی هوا از صفر تا 50، پاک، از 50 تا 100 سالم، از 100 تا 150 ناسالم برای گروه‌های حساس و 150 تا 200 ناسالم برای تمامی گروه‌ها و 200 تا 300 خطرناک و بحرانی است. در آن سال‌ها، شاخص اگر هم از 100 فراتر رفته است، به طور مثال به 110 رسیده است و از 110 بالاتر نبوده است؛ در صورتی که در بسیاری از کلانشهرها در بیشتر روزهای سال، شاخص بین 100 تا 150 است.
حتی در شهر تهران، شاخص اکثرا بین 100 تا 150 است و وقتی از 150 عبور می‌کند تازه جلسات کارگروه مقابله با آلودگی هوا برگزار می‌شود. ما علیرغم این که شرایط بسیار خوبی داشتیم و سمنان از حیث داده‌های سنجش آلودگی هوا در کل کشور از شهرهای پاک محسوب می‌شود، چندین جلسه پیشگیری از وقوع شرایط اضطرار تشکیل داده‌ایم و بر اساس مصوبات جلسات، اقدامات پیشگیرانه‌ای را پیش‌بینی کردیم تا اساسا به مرحله اضطرار نرسیم و خوشبختانه به واسطه این اقدامات شاخص ما از 100 عبور نکرده است.
اگر بر مبنای داده‌های هواشناسی، پیش‌بینی پایداری هوا داشته باشیم، بلافاصله وارد عمل می‌شویم و به واحدهایی که پتانسیل انتشار ذرات داشته باشند تا پایان مدت پایداری جو، اخطار تعطیلی می‌دهیم. البته بیشتر این واحدها در غرب استان استقرار دارند و در مرکز استان واحدهای این‌چنینی نداریم. خوشبختانه در زمستان سال گذشته شاخص بالاتر از 100 را در گرمسار هم نداشتیم.
امیدوارم امسال هم با رویکردهای پیشگیرانه همین وضعیت را داشته باشیم.
بی‌رسانه: یکی از دغدغه‌های همیشگی مردم شاهرود مربوط به شاهوار است. در جریان سفر آقای رئیسی هم مردم خواستار ابطال کامل و همیشگی پروانه بهره‌برداری از معدن بودند. سال گذشته در گفتگویی که با حضرتعالی داشتم، اشاره کردید که این معدن بدون کسب مجوزهای لازم از محیط‌زیست فعالیت خود را آغاز کرده و شکایت شما در محکمه مسموع واقع نشده است.
مکاتبه‌ای از حضرتعالی وجود دارد که مایه خرسندی است. این مکاتبه در بهار 98 خطاب به رئیس دادگاه‌های عمومی بسطام نگاشته شده و شما در آن خواستار جرم‌انگاری برای متخلفان و توقف کامل فعالیت معدن شده‌اید. یکی از نکاتی که در نامه مذکور به آن اشاره کرده‌اید، آلودگی غیرقابل جبران آب شرب منطقه به فلزات سنگین است. در نامه قید شده بود که افزایش آلودگی آب در منطقه به واسطه فعالیت معدن حتی از استاندارد تخلیه فاضلاب نیز فراتر رفته است و این آب می‌تواند باعث بروز بیماری‌هایی شناخته‌شده و ناشناخته در انسان شود.
با وجود این حجم از داده‌های تأسف‌بار، چرا همچنان عده‌ای در تلاشند تا معدن بازگشایی شود و موضع شما در قبال این تلاش‌ها چیست؟
حتما استحضار دارید که شرایط فعلی با شرایط سال 98، متفاوت است. پس از آن مکاتبه، شورای تأمین اقدام به تعطیلی معدن کرده و پس از تعطیلی هم مرتبا اقدامات بیست‌گانه‌ای به معدن ابلاغ شده که شامل بازسازی، خارج کردن دپوها و باطله‌ها از مسیرها و مسیل‌ها، یک‌سری میخ‌کوبی و محدود کردن منطقه و… است. معدن هنوز تعطیل است و مجوز فعالیت ندارد.
هرگونه مصاحبه و اطلاع‌رسانی در این زمینه هم به رئیس شورای تأمین استان محول شده است. بنابراین خواهش من این است که سوالات در این زمینه را از شورای تأمین بپرسید و اگر شورای تأمین موافقت کند، من هم به سوالات تخصصی پاسخ خواهم داد.
بی‌رسانه: مسئولان منابع طبیعی در خصوص فعالیت فراتر از مجوزها در معدن بوکسیت شکایت کرده‌اند و شکایت آن‌ها مسموع واقع شده است.
بله و این شکایت منجر به نتیجه هم شده است. در بخشی از فرایند، باید منابع طبیعی شکایت می‌کرد و در بخشی دیگر که مربوط به آب بوده، شکایت ما مسموع واقع شده است. ما مسئول آلودگی هستیم و دادگاه در خصوص تخریب‌ها، منابع طبیعی را صاحب حق شناخته که آن‌ها هم شکایت کردند. شکایت ما در حوزه آلودگی مسموع واقع شده و بهره‌بردار از آلودگی رفع اثر کرده است.
پایش‌های ما از تابستان 98 تا امروز حاکی از سالم بودن آب است.
بی‌رسانه: این که در مکاتبه سال 98، از عبارت غیرقابل جبران برای توصیف آلودگی آب استفاده کرده‌اید، با نتایج این پایش‌ها مطابقت دارد؟
معنای غیرقابل جبران این نیست که آب برای همیشه آلوده خواهد بود. آلودگی غیرقابل جبران به معنی آن است که اصطلاحا آبِ آلوده از جوی رفته و به جوی بازنمی‌گردد اما اکنون آلودگی برطرف شده است.
بی‌رسانه: شما در مکاتبه مذکور خواستار توقف کامل فعالیت معدن شدید؛ آیا همچنان بر همان سر هستید؟
فعالیت معدن اکنون متوقف است.
بی‌رسانه: نظرتان این است که فعالیت معدن همچنان متوقف بماند؟
شورای تأمین در این زمینه صاحب نظر است. ما به عنوان عضوی از کارگروه‌های مربوطه اعلام‌نظر خواهیم کرد؛ اما این که من به تنهایی اعلام کنم که معدن فعالیت بکند یا نکند، خارج از اختیارات من است.
